“Zeg, Pieter, weet je eigenlijk wel wat je zegt?”
Over jargon, verandermoeheid en de kracht van verstaanbare taal
Pieter (verandermanager):
“We zijn nu in de transitie naar een datagedreven werkwijze. Het is cruciaal dat mensen de implicaties van policy deployment snappen en zich eigenaar voelen van de backlog.”
Ik:
“…Pieter, even héél eerlijk: wat denk je dat ik en jouw collega’s uit andere teams hier net van begrepen?”
Pieter:
“Hè? Gewoon, waar we naar toe willen met elkaar.. toch? Nou… ik bedoel, dat we richting meer wendbaarheid gaan, met duidelijke doelen en… Oké. Misschien was het wat technisch.”
Ik:
“Misschien? Je zei: ‘policy deployment’, ‘backlog’, ‘datagedreven transitie’. Drie keer bingo voor buzzword-bingo. Maar wat bedoelde je nou écht?”
Pieter:
“Dat we duidelijke keuzes maken en dat mensen weten wat hun bijdrage daaraan is. En dat we kortcyclisch werken. Kleine stappen. Continu leren.”
Ik:
“Dát is al een stuk beter te begrijpen. Waarom zeg je het dan niet zo?”
Pieter:
“Misschien omdat ik er zelf dagelijks in zit. Voor mij voelt dit als normale taal. Het is mijn werk.”
Ik:
“Precies. Dat is het punt. Jij leeft in de taal van de verandering. Maar de mensen die je mee wilt krijgen – die leven in de taal van het dagelijks werk.”
Wat Weick al wist – en coaches intuïtief doen
Karl Weick, de grondlegger van de sensemaking-theorie, stelt dat mensen pas kunnen veranderen als ze snappen wat er aan de hand is, én wat dat voor hén betekent. Sensemaking begint met taal. Als de woorden niet aankomen, komt de verandering ook niet binnen. Dan haakt men af. Dat is niet uit onwil, maar juist een beschermingsmechanisme van ons brein.
In topsport zie je het ook: topcoaches die hun taal voortdurend afstemmen op het team. Ze gebruiken shared mental models – gedeelde metaforen, herkenbare beelden – die zorgen voor richting en rust. Als coach introduceer je de betekenis van jouw filosofie aan het team. Ze vermijden jargon en leggen uit wat de betekenis is. Denk aan Louis van Gaal die spreekt over “de ruimte benutten” of “de linies kort houden”. Wat dat inhoud heeft hij ook moeten introduceren bij de speler.
Drie niveaus van verander-taal
Je zou kunnen zeggen dat er drie ‘taallagen’ zijn in veranderprocessen:
- De expertentaal – bedoeld om beleid en strategie te preciseren.
- De vertaalslag – bedoeld om de kernboodschap begrijpelijk te maken.
- De betekenislaag – bedoeld om mensen zich te laten herkennen en verbinden.
Wat Pieter doet, is blijven hangen in laag 1. Wat nodig is, is een beweging naar laag 2 en vooral 3. Want mensen verbinden zich niet met een backlog. Ze verbinden zich met een doel dat ze snappen, en een taak die ertoe doet.
Praktische reflectievragen
Voor veranderaars, projectleiders en leidinggevenden
- Welke termen gebruik jij zó vaak dat je vergeet dat anderen ze niet vanzelfsprekend begrijpen?
- Heb je jouw verhaal al eens getest bij iemand die níét in het projectteam zit?
- Wat is de eenvoudigste manier waarop je jouw kernboodschap kunt uitleggen – zonder dat het kinderachtig wordt?
- Gebruik je metaforen, beelden of voorbeelden die herkenbaar zijn in het dagelijks werk van je collega’s?
Dus nog even terug naar Pieter:
Pieter:
“Ik ga het vanmiddag opnieuw proberen. Gewoon met: ‘We willen beter samenwerken. Daarom verdelen we het werk in kleine stappen, zodat iedereen ziet wat er gebeurt.'”
Ik:
“Kijk, dat begrijpt iedereen! En dan ga jij dus meer mensen mee krijgen”
Pieter:
“En dat is toch echt noodzakelijk om de verandering te laten slagen.”
